De Eurogroup, de groep van Ministers van Financiën van alle Euro-Lidstaten, bereikte op donderdagavond 9 april 2020 na drie dagen (en nachten) van video-vergaderen een akkoord over een reeks Europese economische reddings- en relancemaatregelen. Het akkoord bevat enerzijds onmiddellijke reddingsfondsen voor een totaal van €540 miljard en anderzijds mogelijks ook een relancefonds voor het ondersteunen van een economische heropleving nadat de corona-crisis overwonnen is. Over dat laatste fonds dienen de staats- en regeringsleiders echter nog een akkoord te bereiken, in de schoot van de (stroeve) onderhandelingen van de meerjarenbegroting.
Het pakket van €540 miljard bestaat uit drie 'vangnetten': voor werknemers, voor bedrijven en voor de publieke financiën van Lidstaten:
Ten eerste keurde de Eurogroep het SURE-voorstel van de Europese Commissie ter waarde van €100 miljard goed, waarmee geld ter beschikking wordt gesteld aan de Lidstaten (geleend eigenlijk) om schema's zoals onze Belgische technische werkloosheid mee te financieren. Hierdoor worden mensen tijdelijk of gedeeltelijk thuis gehouden, zonder permanent hun job te verliezen.
Ten tweede, zal de Europese Investeringsbank (EIB) een garantiefonds opzetten van €200 miljard dat gebruikt kan worden voor leningen aan KMO's en bedrijven met liquiditeitsproblemen.
Tenslotte zal ook elk euroland in staat zijn om tot 2% van zijn BBP te ontlenen onder het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) voor het financieren van gezondheidsgerelateerde kosten in het kader van COVID-19. Voorts is er dus geen strikte bijhorende conditionaliteit om bijvoorbeeld structurele hervormingen door te voeren, zoals het geval was in de nasleep van de financieel-economische crisis. Op deze manier komt - waarschijnlijk binnen de twee weken - een extra €240 miljard aan kredietlijnen open te staan.
Hoewel bovenstaande maatregelen onder de noemer van 'noodfondsen' of 'reddingsfondsen' vallen, wordt ook een voorstel voor een 'relancefonds' of 'recovery fonds' op tafel van de staats- en regeringleiders gelegd. Daarmee ligt de bal voor het post-corona tijdperk weer in het kamp van Charles Michel. Hoewel landen als Italië grote voorstander blijven van het introduceren van euro-obligaties, houden landen als Nederland dit initiatief nog steeds tegen.
Bovendien slaagden onze staats- en regeringsleiders er vooralsnog nog steeds niet in om een akkoord te bereiken over de meerjarenbegroting voor 2021-2027. De Europese Commissie stelde inmiddels voor om binnen deze begroting, naast middelen voor de Green Deal, ook extra middelen vrij te maken voor de economische relance na COVID-19. Het valt af te wachten of de crisissfeer voor een doorbraak kan zorgen in onderhandelingen die al twee jaar zeer moeizaam verlopen.
Het is belangrijk dat onze staats- en regeringsleiders net als onze Ministers van Financiën inzien dat het bundelen van fondsen op Europees niveau voor een meerwaarde kan zorgen. Onze economieën zijn zo met elkaar vervlochten, dat we enkel samen versterkt uit deze crisis kunnen komen. Daarom is het ook een goede zaak dat de Ministers van Financiën gisterenavond tot een akkoord zijn gekomen. Want dat is wat burgers van hen verwachten in deze tijden van crisis: dat Europese samenwerking er is, wanneer dat nodig is.
Daarentegen is het spijtig dat de consensus vrijwel meteen overschaduwd werd door de blijvende onenigheid over euro-obligaties, een optie die in tegenstelling tot de Nederlandse Minister van Financiën volgens de Italiaanse Minister wel nog steeds op tafel ligt. De Groene fractie in het Europees Parlement is alvast ook voorstander van dit instrument van gemeenschappelijke schuld en dus van solidariteit. Daarnaast is het ook een spijtige zaak dat er voornamelijk teruggegrepen wordt naar oude recepten, namelijk leningen. Er had meer echte solidariteit getoond kunnen worden, niet alleen door het uitvaardigen van euro-obligaties, maar ook door het installeren van een echt werkloosheids(her)verzekeringsstelsel zoals dat reeds jaren op de Europese tafel ligt sinds de financiële crisis.
Voorts blijft het afwachten tot de bijeenkomst van Europese staats- en regeringsleiders om te beslissen over een relancefonds dat een economische relance moet ondersteunen wanneer het virus verslagen is. De bal ligt dus terug in het kamp van Charles Michel voor wat dat deel van de deal betreft. Ondanks de tot nog toe moeizame onderhandelingen over de meerjarenbegroting, is het hopen dat ook onze staats- en regeringsleiders nu inzien dat we niet alleen samen in deze crisis zijn terecht gekomen zijn maar er ook samen uit moeten. Geld vrijmaken voor Europa lag voor de corona-crisis duidelijk moeilijk, maar nu moeten er in tijden van crisis knopen worden doorgehakt. Hopelijk stemmen de leiders dus in met het voorstel van de Commissie om naast middelen voor de Green Deal ook extra middelen vrij te maken voor een economische relance.
