“Federale ambtenaren krijgen de mogelijkheid om – al dan niet anoniem- mistoestanden te melden, worden beschermd tegen alle nadelige gevolgen en krijgen toegang tot passende steunmaatregelen. De federale overheid heeft strikte regels, bijvoorbeeld als het gaat over het uitgeven van overheidsgeld. Dat neemt niet weg dat regels wel eens omzeild of misbruikt worden. Mogelijke mistoestanden kunnen maar stoppen als ze aan het licht gebracht worden. Daarom worden klokkenluiders beter beschermd,” legt federaal minister voor Ambtenarenzaken Petra De Sutter (Groen) uit. Haar wetsontwerp om klokkenluiders in de federale overheid te beschermen werd vrijdag (6 mei) in eerste lezing door de Ministerraad goedgekeurd. Hiermee is een belangrijke stap gezet om de Europese richtlijn om te zetten.
“Uit onderzoek is gebleken dat misbruiken in organisaties vaak niet worden gemeld uit vrees voor nadelige gevolgen. Daarom wil ik ervoor zorgen dat de federale ambtenaren anoniem misbruiken kunnen aanklagen,” klinkt het.
“Klokkenluiders spelen een cruciale rol in onze samenleving. Maar al te vaak betalen ze er een prijs voor. Soms zijn er zeer concrete represailles, zoals ontslag. Maar vaak zijn ze veel subtieler, en krijgen klokkenluiders geen promotie, geen interessante taken of mislopen ze opleidingskansen. Dit is niet aanvaardbaar”, verduidelijkt de minister.
Het toepassingsgebied van de wet is ambitieus. “Het is van cruciaal belang dat klokkenluiders niet alleen inbreuken op de Europese wet kunnen melden, maar alle integriteitsschendingen,” legt Petra De Sutter uit. Volgens haar is het ook van belang dat niet alleen ambtenaren meldingen kunnen doen, maar bijvoorbeeld ook sollicitanten voor een job als federaal ambtenaar of onderaannemers.
Verschillende actoren zullen een sleutelrol spelen bij de uitvoering van de wet: “De Federale Interne Audit als intern meldingskanaal, de Federale Ombudsman als extern meldingskanaal, en Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de Rechten van de Mens dat professionele, juridische en psychologische steun aan klokkenluiders zal geven,” somt De Sutter op.
Cijfers en voorbeelden
In 2021 heeft de federale Ombudsman vijf onderzoeken afgesloten naar veronderstelde integriteitsschendingen, van zeer uiteenlopende aard. Dat ging over kleine betalingen aan een loket gedaan die niet werden ingeschreven in de boekhouding, dienstvoertuig dat werd gebruikt voor woon-werkverkeer of veiligheidsvoorschriften die niet werden nageleefd. (Bron: jaarverslag 2021 Federale Ombudsman). In 2020 werden er in acht onderzoeken schendingen van de integriteit vastgesteld. (Jaarverslag 2020)
De Federale Ombudsman stelt vast dat over alle onderzoeken die zij deden naar integriteitsschendingen in ongeveer de helft (42%) van de onderzoeken besloten wordt dat er geen integriteitsschending is geweest.
