Deze opinie verscheen in De Morgen op 22-07-2019
Als we Ursula von der Leyen afgelopen week in Straatsburg mochten geloven, is het voor de Europese Commissie binnenkort menens wat klimaatactie betreft. In haar speech voor het Europees Parlement - die leidde tot haar nipte verkiezing - beloofde ze een heuse Europese klimaatwet binnen de 100 dagen na haar aanstelling als (eerste vrouwelijke!) Voorzitter van de Europese Commissie.
Toch nemen wij een eerder afwachtende houding aan. Want terwijl von der Leyen aan de Europese Groenen haar ambitie omschreef om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken, beloofde ze tegelijkertijd langer uitstel voor de energietransitie aan onze collega's in de conservatieve fractie. Veel vertrouwen schept dat niet.
Concrete acties om de klimaatverandering te temperen, moeten alle Europese beleidsdomeinen overkoepelen. Álle domeinen, dus ook de economische. Want wanneer het bijvoorbeeld over handelsakkoorden gaat, knelt het klimaatschoentje maar al te vaak. Het zonet afgeklopte handelsakkoord met de Latijns-Amerikaanse Mercosur-landen is bijzonder problematisch.
Dat akkoord zorgt er namelijk voor dat grotere hoeveelheden vlees onbelast op de Europese markt terecht zullen komen, wat een impuls geeft aan de Latijns-Amerikaanse vleessector. Dit is zeer nadelig voor onze eigen landbouwers, die riskeren om platgeconcurreerd worden door goedkoop en onduurzaam geproduceerd vlees uit Latijns-Amerika. Maar het is ook zeer alarmerend voor de natuur in Latijns-Amerika, want de groeiende veeteeltsector is de grootste oorzaak van ontbossing ginder. En laat die ontbossing nu net een belangrijke oorzaak van klimaatopwarming zijn. Of: het elimineren van een belangrijke oplossing ervoor, want bomen halen CO2 uit de lucht en leggen dit vast in de bomen zelf maar nog meer in de bodem. Ontbossen zorgt er dus voor dat CO2 niet meer wordt opgeslagen, maar ook dat er CO2 vrijkomt uit de bodem. Een dubbel verlies dus; waardoor de impact van ontbossing op de klimaatverandering zo groot is. Dé belangrijkste actie om klimaatverandering tegen te gaan, is ontbossing voorkomen over de hele wereld.
Meer dan de helft van het Amazonewoud ligt in Brazilië. Helaas verdwijnt er elk jaar een stuk regenwoud zo groot als Vlaanderen voor grootschalige en intensieve palmolie en sojaplantages. En de nieuwe radicaal-rechtse president Jair Bolsonaro steekt zijn ambitie om nog meer en sneller te kappen niet onder stoelen of banken. Sterker nog, het vormt een van zijn uitdrukkelijke speerpunten. De ontbossing zal dus aan een ongenadig tempo verdergaan.
Zoals het nu op tafel ligt, zou het Mercosur-akkoord de EU medeverantwoordelijk maken voor de ontbossing van het Amazonewoud. Daarom vroeg een van onze Finse collega's begin deze week aan von der Leyen om een moratorium op de ratificatie van het akkoord. Het is in strijd met dat andere (Parijs-)akkoord, waar we als Europa zo hard voor gevochten hebben. Ook onze Nederlandse collega's van GroenLinks vragen om een soortgelijke opschortingsclausule in het Mercosur-akkoord in te brengen, met harde voorwaarden over ontbossing en herbebossing. Verbazingwekkend genoeg stelde ook von der Leyen in haar hoorzitting dat een verbreking van die deal haast vanzelfsprekend is indien bijvoorbeeld Brazilië het Parijs- akkoord niet respecteert, omdat er in de handelsdeal wel degelijk naar dat akkoord verwezen wordt.
Hopelijk was deze belofte niet enkel lippendienst, en beloofde ze niet 'meer Parijs' aan de Groenen, en tegelijkertijd 'meer Mercosur' aan onze conservatieve collega's, net als ze met de energietransitie deed. Wij staan als Groenen alvast niet alleen met onze eis. We hebben niet alleen vele ngo's, maar ook de Europese boeren en zelfs staats- en regeringsleiders aan onze zijde. Onze eigen premier Charles Michel schreef er onlangs nog een brief over aan Juncker, samen met (zijn goede vriend) Macron en hun Ierse en Poolse collega's.
Voor ons moet handel een hefboom zijn, een manier om onze mensenrechtenbekommernissen en klimaatambities af te dwingen via onze economische macht. De Europese Commissie lijkt het daar vaak mee eens te zijn, of toch in theorie. Want in de praktijk zien we hoe Juncker de handelsonderhandelingen met de Verenigde Staten hervatte, nadat diezelfde Verenigde Staten zich volledig terugtrok uit het Parijs-akkoord. Qua totaal gebrek aan signaal kan dat tellen.
Zal het met von der Leyen anders zijn? We mogen het hopen, maar durven het vooralsnog niet. De overeenkomst moet nog geratificeerd worden door het Europees parlement en de nationale parlementen, en hier liggen dus kansen om het akkoord terug te fluiten. Wij zullen als groenen alvast van ons laten horen om te voorkomen dat de natuur, duurzame landbouw en het klimaat worden opgeofferd voor vrijhandel.
Petra De Sutter, Europees parlementslid
Mieke Schauvliege, Vlaamd parlementslid
