Volgens het Europese voedselveiligheidsagentschap (EFSA) voldoet het pesticide Chloorpyrifos niet aan de gezondheidsnormen en mag het niet meer toegelaten worden. In navolging van dit advies, zal de Europese Commissie nu aan een voorstel werken om de vergunning voor het pesticide niet te vernieuwen. Dat zou betekenen dat het pesticide vanaf februari 2020 verboden wordt.
Chloorpyrifos behoort tot de top 15 van pesticiden die het vaakst worden teruggevonden in voedsel dat in Europa wordt geproduceerd en geconsumeerd. Vooral in fruit zoals citrusvruchten, bananen, appelen en peren. Chloorpyrifos werd in 2006 op EU-niveau goedgekeurd en wordt momenteel in 20 EU-landen toegelaten. Maar vanaf februari 2020 kan het verboden worden, want de huidige marktvergunning vervalt op 31 januari 2020. De Europese Commissie heeft zich de voorbije maanden gebogen over de vraag of chloorpyrifos van de Europese markt moet verdwijnen.
Chloorpyrifos kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zelfs bij lage doses, is waarschijnlijk hormoonverstorend en heeft onder meer effecten op de hersenontwikkeling bij kinderen. Sinds de stof op de markt is gebracht, is er nieuw wetenschappelijk bewijs gekomen over de hersentoxiciteit ervan. In 2013 heeft de Europese Commissie EFSA verzocht de menselijke toxiciteit van chloorpyrifos te herzien in het licht van nieuw wetenschappelijk bewijs. Gezien de hersentoxiciteit bij lagere blootstellingen wetenschappelijk werd bewezen, werd de aanvaardbare hoeveelheid voor dagelijkse menselijke inname tien keer verlaagd (EFSA 2014). Hoewel dit het gebruik van chloorpyrifos heeft verminderd, bleef de pesticide goedgekeurd op EU-niveau.
Op 17 juni 2019 verschenen er een reeks berichten over chloorpyrifos in de Europese pers (o.a. in Knack), naar aanleiding van een journalistiek samenwerkingsproject. Hierbij werd aangetoond dat het proces dat leidde tot de goedkeuring voor chloorpyrifos op de Europese markt gebaseerd was op slechts één enkele studie over de beoordeling van neurotoxische effecten. Deze studie was gemaakt in opdracht van de industrie. Het gegeven dat de studie betaald werd door de industrie leidde tot een bias in de rapportering, aangezien er werd gezegd dat er geen selectieve effecten op de neurologische ontwikkeling optreden, zelfs niet bij hoge blootstelling. De Zweedse onderzoekers Axel Mie en Christina Rudén en hun Deense collega Philippe Grandjean hebben de studie opnieuw beoordeeld op basis van ruwe gegevens. Zij concludeerden dat vele ontwerp- en interpretatiefouten geleid hebben tot verkeerde conclusies. Op basis van de ruwe data concludeerden ze dat chloorpyrifos wel degelijk een impact had op de ontwikkeling van een deel van de hersenen.
De groenen hebben zich de voorbije maanden hard ingezet om de stof van de markt te krijgen. Eind juli 2019 stelden de Belgische Groene Europarlementariërs Petra De Sutter (Groen) en Saskia Bricmont (Ecolo) een schriftelijke vraag aan de Europese Commissie over Chrloorpyrifos en vroegen ze in een brief aan verschillende Belgische en Vlaamse ministers om dit thema aan te kaarten. Ook federaal parlementslid Barbara Creemers (Groen) stuurde op 23 juli een schriftelijke vraag aan Minister Ducarme over het gebruik van Chloorpyrifos in België en de houding van Belgische regering tegenover een verlenging van de vergunning.
Begin augustus 2019 kwam EFSA met een statement naar buiten waarin ze zeiden dat chloorpyrifos niet voldoet aan de criteria om opnieuw goedgekeurd te worden. De studie (de zogenaamde 'peer review') was nog niet helemaal afgerond, maar het agentschap oordeelde wel al dat het middel niet aan de gezondheidsnormen voldoet. Het middel richt mogelijk neurologische schade aan tijdens de ontwikkeling van jonge kinderen en kan mogelijk ook genetische mutaties veroorzaken. Dit betekent dat er voor de stof geen veilig blootstellingsniveau kan worden vastgesteld. Op 26 augustus heeft de Europese Commissie laten weten dat ze het pesticide wil verbieden.
"Er is voldoende wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat chloorpyrifos schadelijk kan zijn voor de menselijke gezondheid, wat nu ook door EFSA werd bevestigd." - Petra De Sutter
Petra De Sutter, Europees parlementslid voor Groen, reageert hoopvol op het negatieve advies van EFSA:"Er is voldoende wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat chloorpyrifos schadelijk kan zijn voor de menselijke gezondheid, wat nu ook door EFSA werd bevestigd. Het is positief dat de Europese Commissie dit erkent en zal voorstellen om de vergunning niet te verlengen. Dit is een stap dichter bij een totaal verbod op het gevaarlijke pesticide. Dit dossier toont aan dat Europa een belangrijke rol kan spelen in het beschermen van onze gezondheid."
De Commissie zal nu werken aan een voorstel om de vergunning voor het pesticide niet te vernieuwen. In acht EU-lidstaten is het pesticide sowieso al niet toegelaten: Litouwen, Slovenië, Denemarken, Duitsland, Finland, Zweden, Ierland en Letland. In België is het middel enkel toegestaan voor professioneel gebruik en voor beperkte teelten.
"De Belgische regering moet de werkzame stof zo snel mogelijk uit de handel nemen en de uitfaseringsperiode zo kort mogelijk houden." - Barbara Creemers
Barbara Creemers, federaal parlementslid voor Groen hoopt dat ook België het advies van EFSA ter harte neemt:"Wij hopen dat België het toekomstig voorstel van de Commissie zal ondersteunen en de vernieuwing voor het gebruik van Chloorpyrifos op EU-niveau zal tegenhouden. De Belgische regering moet de werkzame stof zo snel mogelijk uit de handel nemen en de uitfaseringsperiode zo kort mogelijk houden."
