'Geef donorkind de sleutel in handen' - De Standaard

Van onze redactrice Veerle Beel

BRUSSEL

De Raad van Europa keurt vandaag, als alles goed gaat, een rapport goed over de rechten van donorkinderen. De aanbeveling luidt dat het niet aan artsen, donoren of overheden is om te bepalen of een donorkind de identiteit van zijn sperma- of eiceldonor mag achterhalen, maar alleen aan de kinderen zelf. Als ze een zekere leeftijd hebben bereikt, bijvoorbeeld 16 of 18 jaar.

'Het is geen vrijblijvend advies', zegt Groen-politica Petra De Sutter, die lid is van de Raad en de pen vasthield. 'EU-lidstaten worden aangemaand om hier werk van te maken.'

In ons land moeten sperma- en eiceldonoren verplicht anoniem blijven, tenzij ze een bekende zijn van de familie. Bij eiceldonatie is de donor wel vaker een zus of een goede vriendin. Maar een tussenweg bestaat niet. Die weg - die van de openprofieldonor - stelt de Raad van Europa nu als richtlijn voorop.

Drie jaar geleden verdedigde Groen, de partij van De Sutter, in ons land nog een voorzichtiger positie. Ze stelde toen voor om openprofieldonatie mogelijk te maken, maar anonieme donatie ook te laten bestaan. Vandaag is De Sutter ervan overtuigd dat anonieme donaties op termijn moeten verdwijnen, maar over de weg ernaartoe verschilt ze nog wel van mening met de N-VA en CD&V, die de anonimiteit onmiddellijk willen opheffen.

Wat heeft u van inzicht doen veranderen?

'Wie met de bril van de mensenrechten en vooral die van de kinderrechten naar deze kwestie kijkt, kan niet anders dan tegen de anonimiteit van donoren zijn. Donorkinderen zijn de meest kwetsbaren in dit verhaal, en de kwestie belangt hen het meest aan. Ik heb de voorbije jaren goed naar volwassen donorkinderen geluisterd, en ik heb ook donoren gehoord die begrip hebben voor de behoefte van donorkinderen om meer te weten over hun afkomst.'

Volwassen donorkinderen zoeken nu informatie over hun afstamming via internationale DNA-­databanken. Loopt het advies van de Raad van Europa niet achterop?

'Een DNA-test is juridisch niet bindend. Je kunt zo misschien de identiteit van je donor achterhalen, en het adres waar hij woont. Je kunt hem opzoeken via Facebook. Maar meer niet. Nogmaals, ik begrijp zeer goed de noden van donorkinderen die dit doen. Ik ben daarin geëvolueerd. Daarom moeten we voor de toekomst naar een beter systeem gaan, waarbij de informatie centraal wordt bijgehouden, in een nationaal register.'

Wat zegt de wet in België over de rechten van donorkinderen?

'Vandaag ligt de sleutel bij de fertiliteitscentra. Sinds de wet van 2007 over weefseldonatie zijn zij verplicht om de identiteitsgegevens van donoren én van de kinderen te bewaren. Kinderen die opgroeien en zich vragen beginnen te stellen, kunnen niet aan die informatie. Tenzij ze naar de rechtbank zouden stappen, maar tot nog toe heeft geen enkel donorkind dat gedaan. Ik ben zeer benieuwd wat er dan zou gebeuren, en velen met mij.'

Hoezo?

'Je kan niet anders dan besluiten dat de sleutel in handen van de kinderen zelf moet liggen. Vlaanderen heeft onlangs besloten met een eigen DNA- databank te beginnen, om situaties uit het verleden te helpen uitklaren. Prima, maar in de toekomst moet het anders. Ik hoop dat de Europese aanbeveling in het nieuwe federale regeerakkoord wordt ingeschreven.'

Uw rapport is goedgekeurd in de commissie, maar nog niet door de voltallige Raad. Kan dat nog spannend worden?

'Normaal niet, want het is een consensustekst. We morrelen niet aan de beloofde anonimiteit uit het verleden, en suggereren evenmin om de wet van vandaag op morgen te veranderen, zoals dat in Portugal is gebeurd. We pleiten ook niet voor donoren die je tegen betaling kunt kiezen uit een cataloog. Donatie moet altruïstisch blijven.'

'Toch is niet iedereen even opgetogen. De fertiliteitsklinieken vrezen voor een daling van het aantal donoren - wij denken dat er andere zullen opdagen. Er is ook fel campagne gevoerd vanuit conservatieve hoek. De European Center for Law and Justice, een evangelische organisatie met wortels in de VS, schildert me af als een militante transgender, die donorinseminatie wil veiligstellen ten bate van de fertiliteitsindustrie. Zij willen alleen een natuurlijke voortplanting. Zij vereenzelvigen mij met die sector, terwijl ik zelf juist almaar meer afstand neem, ten bate van de politiek.'